Met een breed gebaar scheidt Christus voor eeuwig goed en kwaad. Linksonder begeleiden engelen de gelukzaligen naar de hemel. Rechtsonder drijven duivels de verdoemden de hel in waar chaos en paniek overheersen. Een man klimt met één been uit het graf, een skeletachtige figuur kijkt je ijselijk aan. Pourbus vond voor deze vernieuwende compositie inspiratie in het wereldberoemde fresco van Michelangelo in de Sixtijnse kapel in Rome. Aan het schilderij ging een grondige voorbereiding vooraf. Dat blijkt uit de ondertekening die op verschillende plaatsen op het paneel tevoorschijn komt.

TOPSTUK

Het Laatste Oordeel van Pieter Pourbus werd besteld voor de Schepenkamer van het Brugse Vrije. Dat was en onafhankelijke kasselrij gelegen rondom Brugge met hoofdzetel op de Burg in Brugge. In deze zaal werd recht gesproken. Het schilderij diende als exemplum iustitiae: een herinnering voor de rechters om rechtvaardig te zijn. Immers, zoals het Laatste Oordeel toont, zou iedereen, dus ook de rechters, bij het Einde der Tijden terecht staan. Een schilderij van Gillis van Tilborgh uit 1656 [AvO1] toont een rechtszitting op deze locatie. Het werk van Pourbus is links duidelijk te herkennen. Het staat tegenover een gesculpteerde schouw met in het midden Keizer Karel (rechts in het schilderij), die zowat uit zijn houten omkadering de ruimte in stapt en dus prominent aanwezig is. Hij wordt omringd door zijn voorouders. Deze figuren maken deel uit van een ingewikkeld iconografisch programma dat benadrukt dat Karel de enige echte soeverein van het Brugse Vrije is en dat de rechters in zijn naam rechtspreken. Niet alleen God volgt dus de daden van de rechters, ook de keizer kijkt mee.